به گزارش خبرنگار مهر، برگزاری جشن موقام آخشامی بعد از سال ها دوری اردبیل از موسیقی موقامی و محافل این نوع موسیقی فرصتی برای محک داشته ها و نداشته های این موسیقی اصیل بود. فرصتی که از یکسو ذوق و شوق هنرمندان برای خروج از مهجوریت را به همراه داشت و از سوی دیگر استقبال قابل توجه شهروندان نشان می داد موسیقی موقامی اصالت و پیوندی دیرینه با مردم آذری زبان داشته و دارد.
با این وجود در کنار گرمی محفلی که با هدف شناساندن غنای عرفانی و معنوی این موسیقی به همت حوزه هنری اردبیل برگزار شد، نوای ناکوک کمبود امکانات نیز شنیده می شد. نواهایی که هر از گاهی دل ریش می کرد و هنرمندان در تمنای اصلاح آن تلاش و کوشش و تمرین های مستمر را تنها جایگرین می یافتند.
سوال اینجاست که چرا اردبیل نتوانسته اسمی در موسیقی موقامی در میان تولیدات شاخص به هم زند و مگر استعدادهای موسیقی این منطقه توانی کمتر از سایر استان های همزبان دارد؟
موسیقی موقام فرهنگ کلاسیک ما است
در تاکید به جایگاه این نوع موسیقی ودود موذن خواننده اردبیلی معتقد است موسیقی موقام توأم با اصالت است و در واقع گویای فرهنگ کلاسیک ما است.
وی تاکید دارد که این نوع موسیقی هنوز طرفداران بسیاری دارد و با بهره گیری از ادبیات کلاسیک و اشعار غنی شاعران می تواند پیوندی عمیق با فرهنگ بومی برقرار کند.
موذن اشعار تولیدی جدید شاعران جوان را نیز جاری و ساری در موسیقی موقامی دانسته و اضافه می کند: اگر شعر مناسب سروده شود موسیقی موقام به مانند پایه موسیقی ما است و می تواند دامنه تولیدات وسیعی داشته باشد.
درمان بیماری های روان جامعه با موسیقی
دیگر فعال موسیقی موقامی معتقد است اصلی ترین خاصیت موسیقی درمان روح انسان است.
علیرضا صادق زاده با تاکید به علم و تخصص نهفته در موسیقی موقام به خبرنگار مهرگفت: بهره گیری از ظرفیت این موسیقی برای درمان دردهای روانی جامعه به شدت مورد نیاز است.
این خواننده اردبیلی تصریح کرد: موسیقی می تواند شادی و قناعت بیاموزاند در حالی که امروز مردم اغلب نه شادند و نه با قناعت زندگی می کنند و اگر شاد باشند نیز قانع نیستند.
صادق زاده با بیان اینکه موسیقی موقام ظرفیت تخصص و اصالت را در بطن خود دارد اضافه کرد: چنین موسیقی پیوند یافته با فرهنگ جامعه می تواند بسیاری عوارض را درمان کند.
وقتی ساز پاسخگوی حنجره طلایی نیست
تاکیدات فعالان عرصه موسیقی سنتی اردبیل برای احیا و رواج این نوع موسیقی در حالی است که مشکلات پشت پرده اجرا عرصه را برای فعالان تنگ می کند.
موسیقی موقامی اغلب از سازهای تار، کمانچه، عود، قانون، بالابان و ضرب استفاده می کند اما به تعبیر صادق زاده در اغلب گروه های موسیقی کمبود ساز به چشم می خورد.
اینجاست که حنجره های کارکرده و آبدیده نمی تواند جایگاه مطلوب خود را کسب کند و وقتی از سرپرست حوزه هنری استان که در واقع نهادی است دایر کننده کارگاه های موسیقی موقامی در خصوص کمبود امکانات می پرسم موضوع تکراری «اعتبارات» را پیش می کشد.
صادق زاده و ۱۴ نفر دیگر در همین کارگاه ها با حداقل امکانات از اساتید آکادمیک آذری برای آموزه های خود بهره می گیرند. این گروه معتقدند موسیقی موقام یک فن و تخصص است در کنار ذوق و شوقی که خواننده در فضای اجرا ایجاد می کند و بر همین اساس باید حصار کمبودها را شکست و از محضر اساتید مطرح استفاده برد.
کمبود نوازنده موسیقی موقامی در اردبیل
قصه به همین جا ختم نمی شود. موسیقی موقامی اردبیل درد کهنه دیگری نیز دارد که به گفته بهاءالدین خراسانی به کمبود نوازنده بر می گردد. تاجایی که اغلب گروه ها از نوازنده مشترک استفاده می کنند یا دست به دامن شهرهای دیگر می شوند.
خراسانی که از سال ۸۶ تدریس آواز خود را در اردبیل آغاز کرده در حال حاضر ۱۲ شاگرد درس آموخته دارد و می گوید ورود نسل جوان به عرصه موسیقی موقامی اتفاقی نیک و قابل توجه است.
کلاس های آواز سازی حوزه هنری برای پخته کردن خواننده مبتدی نیز حرکت مطلوبی است و به تعبیر این خواننده توانسته غنای خوانندگی را افزایش دهد.
خراسانی به یاد دارد که در گذشته نوازندگان اردبیلی به نسبت استان های همسایه بیشتر هم بودند اما در این میان پیچ و خم آموزش ها به سمتی رفته که امروز نوازنده قابل موسیقی موقام در این استان کم باشد.
این مهم در حضور زنان در عرصه موسیقی موقام تاثیر منفی مضاعف داشته است. بطوریکه به تعبیر خواننده اردبیلی هر چند مانعی برای حضور زنان در نوازندگی و همسرایی وجود ندارد اما کمبود آموزش ها و موانع فرهنگی مانع از شکوفایی استعدادهای پنهان شده است.
یاد شیرین مسابقات موقامی
موسیقی موقام در اردبیل فراز و فرود بسیار به خود دیده است. هنرمندان به یاد دارند که سال ۸۷ مسابقات موسیقی موقام در اردبیل برگزار شد و فرصت احیا و ارزیابی برای تولیدات را فراهم ساخته بود.
این تجربه دیگر تکرار نشد. خراسانی می گوید تبریز دو سال قبل این مسابقات را آغاز کرده و مستمر ادامه می دهد اما مسئولان همت نکردند این مسابقه در اردبیل تکرار شود.
طبیعی است وقتی فرصت عرض اندام فراهم نشود تولیدات هنرمند کوچک و کوچکتر خواهد شد اما طی سال های اخیر پرسش های مکرر رسانه ها از عدم تکرار این مسابقه نیز بی نتیجه مانده و امروز نیز سرپرست حوزه هنری استان می گوید اگر حمایت مالی نشویم اعتبار نداریم.
امیر رجبی معتقد است احیای موسیقی موقامی به دلیل رویکرد دینی و عرفانی آن ضروری است و با توجه به مضامین عرفانی و دینی این نوع موسیقی، ضروری است زمینه احیای آن فراهم شود.
در عین حال رجبی می گوید دست و بال ما برای تامین ساز و مسابقات و سایر درخواست ها بسته است. تمنای این مسئول حمایت سایر نهادها است و تاکید دارد اردبیل در حوزه خوانندگی موسیقی موقام استعدادهای بی نظیری دارد.
بیگانگی شبکه سبلان با موسیقی اصیل
درد دل هنرمندان موسیقی موقام مختص به برگزاری مسابقات این نوع موسیقی نیست. می گویند چرا صدا و سیما پوشش مطلوبی از تولیدات این موسیقی ندارد و چرا این موسیقی رونق نمی گیرد تا تربیت شنیداری شهروندان بر اساس یک موسیقی اصیل و سنتی باشد؟
خراسانی معتقد است صدا و سیما باید در حوزه ضبط موسیقی ورود کند. وی تجربه خود در این خصوص را اینطور توصیف می کند که از سال ۱۳۵۵ فقط یک دستگاه «راست» توانسته است ضبط کند. مشکلی که گریبانگیر سایر هنرمندان نیز هست.
تربیت شنیداری نکته ظریفی است که موسیقی موقام به دلیل ظرفیت فراخ خود می تواند به دوش گیرد و این روزها که بدخلقی و خشونت از آفات اجتماعی در اردبیل است روح نواز دردهای درخود فرورفته این شهر باشد. آیا این فرصت در اختیار موسیقی اصیل موقامی قرار خواهد گرفت؟
گزارش: ونوس بهنود
نظر شما